O agresji inaczej

"Nie daj się agresji"

W życiu codziennym, w domu, w pracy, na ulicy spotykamy się z zachowaniami agresywnymi. Często nie dostrzegamy jej zasięgu, błędnie wnioskując, iż zachowania agresywne nie dotyczą nas osobiście. Zapraszam do zapoznania się z kilkoma informacjami na temat agresji.

Jak rozumiemy agresję?

Agresją nazywamy każde zachowanie, które powoduje szkody. Zachowanie to obejmuje wszystko, co osoba robi, mówi, myśli i czuje wraz z reakcjami jej ciała.

#1 mit o agresji: Agresja jest działaniem.

Nasze działania poprzedza proces myślowy. Czasem świadomie coś planujemy, czasem jednak pozostajemy pod wpływem automatycznych myśli. Może zauważyłeś, że kiedy jesteś w złym nastroju, masz wrażenie, że nagle wszystko sprzymierza się przeciwko Tobie? To samo dotyczy agresywnych myśli. Istnieje teoria, mówiąca o tym, że jeżeli doświadczasz agresywnych myśli, możesz przyciągać do siebie agresywne zachowania.

#2 mit o agresji: Instytucje porządkowe powinny zajmować się przestępstwami kryminalistów, a nie drobnymi naruszeniami.

Jedną z kategorii agresji jest tzw. low-level (mała agresja). Nazywamy tak tolerowane zachowania agresywne, powszechnie występujące w interakcjach społecznych i rodzinnych, powodujące minimalne tylko szkody. Jest ona punktem wyjścia dla dalszych, poważniejszych zachowań z użyciem agresji.

Wyrzucanie śmieci na ulicę, czy spóźnianie się na zajęcia przez uczniów jest ciągłym testowaniem granic akceptowanego zachowania. Ignorowanie małej agresji jest traktowane jako wzmocnienie jej u osoby (np. policja zajmuje się grupą przestępczą, a wagarujący uczniowie, w tym czasie uzyskują aprobatę rówieśników), a przez to kontynuowanie i zwiększanie jej intensywności. Jest to kontinuum, na którym przesuwamy się coraz dalej.

Zwróć uwagę jak często w ciągu dzisiejszego dnia masz styczność z małą agresją, może to było dręczenie, np. przezywanie, rozgłaszanie plotek, izolowanie, ale także wyrzucony papierek na ulice, przeklinanie, żarty seksualne, czy o podłożu rasowym. Czy zauważyłeś, jak wiele wokół ciebie jest minimalnej agresji i jak często jest ona ignorowana?

#3 mit o agresji: Wszyscy, których znam są agresywni.

W psychologii istnieje takie zjawisko jak projekcja. Jest to mechanizm obronny naszego Ja. Stosujemy ten mechanizm nieświadomie, w celu zatrzymania dopływu informacji o nas samych, które mogą być zagrażające. Polega on na tym, że wszystkim dookoła przypisujemy daną cechę, myśl, zachowanie, podczas, gdy to my sami jesteśmy jej autorem. Jeżeli wydaje Ci się, że wszyscy dookoła Ciebie są agresywni, być może to w Tobie samym jest dużo wrogości. Każdy z nas jest autonomiczną jednostką i decyduje o sobie.

W bliskich relacjach możemy dokonać wglądu, który uświadomi nam prawdę o samych sobie, często nie wygodną. Jest to pierwszy krok ku zmianie. Można doświadczyć go również z pomocą psychoterapeuty, który pomoże na drodze zmian. Jeżeli czujesz, że jest w Tobie dużo wrogości może jest to czas na postawienie pierwszego kroku? Możesz również zacząć siebie obserwować lub posłużyć się kwestionariuszem opartym na samoopisie.

#4 mit o agresji: Agresja jest zachowaniem instynktownym.

Teorie uczenia się Bandury wskazują na to, iż agresja jest zachowaniem wyuczonym. Uczymy się jej poprzez obserwację, naśladowanie, bezpośrednie doświadczanie i powtarzanie zachowania. Mit o agresji jako zachowaniu instynktownym może wynikać z jej powszechności. Trudno uwierzyć, że coś co nas stale otacza nie jest wynikiem wyłącznie biologii.

W wyniku dyskusji w świecie naukowym, nad tym, czy zachowania agresywne są wynikiem czynników psychologicznych, biologicznych, czy społecznych stwierdzono, że jest to  połączenie ich wszystkich. Przekonanie, o tym że nasze agresywne zachowanie jest wynikiem instynktu to zwalnianie się z odpowiedzialności za własne zachowanie. Zubaża to jednocześnie dojrzałość naszej osobowości.

Jako istoty społeczne mamy tendencję do przypisywania własnym zachowaniom agresywnym siłę instynktu, kiedy jednak ktoś jest wobec nas agresywny - doszukujemy się u tej osoby intencji wyrządzenia nam krzywdy. Doszukiwanie się intencji jest zadaniem trudnym, ponieważ nie możemy go zweryfikować. Czy osoba, która poważnie skrzywdzi drugą w trakcie zabawy zachowała się agresywnie? Możliwe, że nie miała intencji wyrządzenia krzywdy.

Innym podejściem do agresji jest podejście behawioralne, które nie rozpatruje w swej definicji ani powodów, ani intencji skonfliktowanych osób. Np. dwoje dzieci zachowuje się agresywnie, wtedy żąda się by przerwały to zachowanie, stosuje konsekwencje wobec wszystkich oraz traktuję sytuację jako moment na naukę, np. wykorzystanie umiejętności negocjowania.

#5 mit o agresji: Mówimy o swoich uczuciach osobie agresywnej.

Czasem w kontakcie z osobą, czy zachowaniem agresywnym jesteśmy przekonani, że wyrażenie własnych uczuć (jak to często ma miejsce w zachowaniach asertywnych) wzbudzi w niej litość, dobroć, czy może dzięki temu zaniecha swojego zachowania. Są na to szanse, jeżeli mamy do czynienia z osobą bliską. Pamiętaj jednak, by Twoje wyrażenie uczuć było krótkie i jasne.

W przypadku osób bliskich używamy sformułowań takich jak: jestem nie zadowolona, przykro mi, nie lubię tego, jestem zaskoczona, nie podoba mi się. W przypadku osób obcych unikamy wyrażania swoich uczuć, które są odbierane przez osoby agresywne jako nasza słabość.

Zaobserwuj zatem dzisiaj zachowania  własne oraz otaczających Cię ludzi. Jeżeli ktoś się do Ciebie agresywnie zwraca, zanim odpowiesz na treść, zwróć drugiej osobie uwagę na formę wypowiedzi i kontynuuj rozmowę, gdy ta forma nie będzie naruszać Twoich granic. Zastanów się nad tym jakie masz prawa jako autonomiczna jednostka i nie pozwalaj ich przekraczać.

Pamiętaj przy tym, że największym bogactwem człowieka jest jego godność. Jeżeli ją uszanujesz zarówno w odniesieniu do siebie, jak i innych, masz duże szanse na zmniejszenie eskalacji agresji i pomyślne rozwiązanie sytuacji. Jeżeli czujesz, że sytuacja Cię przerasta, nie panujesz nad swoim zachowaniem, bądź systematycznie znajdujesz się w sytuacji przemocy, upokorzenia, zgłoś się po profesjonalną pomoc.

Anna Janicka, studentka V roku Psychologii, trener umiejętności prospołecznych, Praktyk Zastępowania Agresji Instytutu AMITY