Zrozumieć dziecko. Psycholog dziecięcy wyjaśnia

Jak styl przywiązania przekłada się na zachowanie dziecka?

Styl przywiązania można określić jako rodzaj stałej emocjonalnej więzi, która jednoczy dziecko z rodzicami w czasie i przestrzeni. Rodzice są dla dziecka źródłem bezpieczeństwa szczególnie w sytuacjach nowych i niebezpiecznych.

Sposób reagowania i wspierania dziecka przez rodziców w tych sytuacjach wpływa na jego umiejętność radzenia sobie z nimi. Przywiązanie kształtuje się w pierwszym roku życia i rozwija się w trakcie dzieciństwa. W efekcie, można wyróżnić trzy podstawowe style przywiązania: bezpieczny, lękowo-ambiwalentny i unikający.

Styl bezpieczny charakteryzuje się zaufaniem dziecka do rodzica. Kształtuje się w oparciu o doświadczenie przez dziecko ze strony rodzica: dostępności (obecności rodzica wtedy kiedy dziecko go potrzebuje), wrażliwości na  potrzeby i emocje dziecka, zapewnienia dziecku poczucia bezpieczeństwa w sytuacjach zagrażających oraz przewidywalności reakcji rodzica.

Styl lękowo-ambiwalentny charakteryzuje się obniżonym poczuciem bezpieczeństwa, wzmożoną czujnością dziecka oraz silnym lękiem przed rozstaniem z rodzicem (dziecko może przejawiać lęk separacyjny).  Kształtuje się w oparciu o doświadczenie przez dziecko: nieprzewidywalnego rodzica (tzn. w niektórych sytuacjach dostępnego i pomocnego, a w innych nie) lub rodzica, który stosuje separację lub groźbę porzucenia jako jeden ze sposobów radzenia sobie z dziecka.

Styl unikający charakteryzuje się brakiem zaufania do rodzica oraz strategią radzenia sobie przez dziecko opartą na emocjonalnej samowystarczalności (unikaniu bliskości emocjonalnej). Kształtuje się w oparciu o doświadczenie przez dziecko niedostępności rodzica w sytuacjach zagrożenia oraz braku  reakcji (lub niewrażliwości) na potrzeby dziecka.

Każdy styl przywiązania ma specyficzny wzór emocjonalności (skojarzone predyspozycje) i tak dzieci ze stylem przywiązania:

a) bezpiecznym - okazują w sposób zrównoważony zarówno emocje pozytywne, jak i negatywne;
b) lękowo-ambiwalentnym - okazują więcej emocji negatywnych (stosują głównie maksymalizację);
c) unikowym - okazują mniej emocji każdego typu (przesadna minimalizacja).

Styl przywiązania ma znaczący wpływ na rozwój dziecka i może mieć istotny wpływ na jego życie już jako osoby dorosłej. Bezpieczny styl przywiązania sprzyja prawidłowemu rozwojowi, kształtowaniu się dojrzałej osobowości, zdolności budowania bliskich relacji z innymi, skutecznemu radzeniu sobie z emocjami oraz radzeniu sobie w sposób elastyczny w różnych sytuacjach.

Brak bezpiecznego stylu przywiązania powoduje deficyty w powyższych aspektach funkcjonowania, a nawet może powodować zaburzenia rozwoju i zachowania, trudności emocjonalne oraz trudności w budowaniu bliskich relacji i wchodzenie w tzw. związki toksyczne.

Prawidłowa diagnoza stylu przywiązania przez psychologa dziecięcego jest bardzo ważnym elementem zrozumienia trudności dziecka.

Temat stylu przywiązania i jego badania kontynuujemy w artykule "Niegrzeczne dziecko", czyli dziecko w potrzebie.

Anna Gałkowska, psycholog rodzinny, psychoterapeuta par, małżeństw, dzieci